Glutenvrij en lactosevrij eten

Zoals veel lezers al weten eet ik sinds een paar jaar glutenvrij en lactosevrij. Mijn eeuwige buik- en darmklachten verdwenen daardoor. Dat ik lactose niet goed verdroeg wist ik al langer. Maar ik hield me niet heel netjes aan de beperkingen, dronk soms toch koffie verkeerd of at roomijs en accepteerde de gevolgen. Dat ik gluten niet verdroeg was een grote verrassing. Na een traject bij een diëtist/natuurvoedingstherapeut én wat testen en een proef op de som, was de conclusie dat glutenvrij en lactosevrij eten noodzaak was. En dus ook geen gesmokkel meer met lactosevrije melk omdat de therapeute vermoedde dat ik waarschijnlijk niet alleen of zozeer problemen heb met lactose maar ook met caseïne in zuivel, en dat zit gewoon nog in lactosevrij gemaakte melk of yoghurt.

Zo aangepast eten maakt het leven soms behoorlijk gecompliceerd. Vooral als je op bezoek gaat bij iemand. De meeste mensen weten wel waar lactose in zit, maar over gluten bestaan veel misverstanden. Zo zijn heel veel mensen ervan overtuigd dat speltmeel glutenvrij is. Of weten mensen niet dat gedroogde zuid vruchten soms een mooie glanscoating krijgen waar vaak gluten in zit. Ik ben dan ook behoorlijk voorzichtig geworden met iets zomaar in mijn mond te stoppen. Want de gevolgen zijn direct en duren soms behoorlijk lang. Vooral glutenfouten hebben soms het effect dat mijn darmen soms weken van slag blijven. Nu merk ik wel dat ik tegenwoordig minder snel last heb. Omdat ik misschien minder glutenfouten maak? Ik weet inmiddels goed wat waar in zit en waar ik wel of niet goed op reageer. Het verschil is voor mij trouwens goed te voelen. Van per ongeluk binnen gekregen lactose moet ik over het algemeen meteen naar het toilet. Van per ongeluk genuttigde gluten krijg ik meestal pas de volgende dag een reactie en dat duurt dan veel langer. Beeldend genoeg?

Toch is er ook altijd sprake van oorzakelijk verband en opeenstapeling. Er is een grens van wat ik kan verdragen en heel soms op een goede dag speel ik daarmee en stop ik een stukje zachte brie in mijn mond (bloos). Met gluten hoef ik dat niet te proberen overigens.

Nu is er een groot verschil tussen de ziekte coeliakie en glutensensitiviteit. Coeliakie (en ik hoop maar dat ik het goed zeg) is een chronische auto-immuunaandoening waarbij het lichaam niet in staat is gluten af te breken. De darmwand raakt onherstelbaar beschadigd door het eten van gluten omdat het lichaam antistoffen gaat aanmaken. Iemand met coeliakie herstelt niet. Een glutenvrij dieet zal voor het leven zijn.

Glutensensitiviteit ligt iets anders. De gevolgen van het eten van gluten zijn weliswaar meteen kenbaar (pijn, kramp, diarree) toch is het veeleer het gevolg van een aandoening dan dat het de aandoening zelf is. Het lichaam maakt niet aantoonbaar antistoffen aan. Er is dus geen aantoonbaar bewijs zoals bijvoorbeeld na een coeliakiebloedtest of darmbiopt, maar mensen met buik- en darmklachten knappen vaak wel enorm op van een glutenvrij dieet en hebben geen klachten meer. In dat geval spreken we van glutensensitiviteit. Interessant is dat sommige mensen die glutensensitief zijn in sommige testen geen last krijgen als ze geïsoleerde gluten krijgen en zou de reactie dus kunnen worden verooraakt door de combinatie van gluten met nog iets anders.

In mijn geval – ik heb ME/CVS – blijkt mijn lichaam gewoon sommige processen niet meer goed uit te voeren, prikkels te verwerken of het eten niet meer goed te kunnen verteren. Nu zijn gluten ook bijzonder zwaar te verteren dus waarschijnlijk dacht mijn lichaam: doei!

Over glutensensitiviteit wordt vaak wat lacherig gedaan. Dat komt ook zeker door hoe er in de media over wordt geschreven. Glutenvrij eten wordt gezien als een hype. En dat wordt opgepikt door veel mensen. Zo zat ik deze zomer met kind op een terras van een lunchtentje in ons IJsselmeerstadje om te vieren dat de zomervakantie was begonnen. Deze plek is één van de weinige gelegenheden waar ik durf te eten en waar ik gewoon echt nooit last krijg achteraf. Achter ons zaten twee meiden die luidkeels zaten te verkondigen dat ze ‘voor glutenvrij gingen omdat ze wilden afvallen’. Op dat soort momenten heb ik wel eens zin om iemand over een tafel te trekken. Want glutensensitiviteit hebben is echt geen grapje en ik val ook niet zomaar af door geen gluten meer te eten.

Hoewel ze lactose ook overal in stoppen (kijk maar eens op etiketten, bijna overal wordt melkpoeder in gedaan) heeft lactose minder de neiging te kruimelen, zoals gluten wel doen. Hier in huis maak ik mijn eigen eten dus niet meer klaar aan de kant van waar het brood wordt gesmeerd. En gil ik vaak dat ik gluten zie als ik overal broodkruimels in bed zie liggen omdat kind daarin heeft ontbeten. Op zich maken we er altijd een grapje van maar helemaal grappig is het natuurlijk niet want houten pollepels hebben wij bijvoorbeeld niet meer, wegens moeilijker schoonmaken. En gebruik ik voor mezelf liefst een plastic snijplank. Maar er zijn wel grensgevallen, ik bak wel voor mezelf dingen in dezelfde oven als waarmee ik lekkers voor de mannen bak. Ik gebruik de kenwoodmixer voor het normale pizzadeeg van de mannen maar ook voor mijn glutenvrije teffmeel-deeg. Een kwestie van goed schoonmaken maar er zijn ook mensen met glutensensitiviteit die dat niet kunnen. Er is dus binnen deze sensitiviteit een schaal waarbinnen de een meer last heeft of krijgt dan de ander. Voor mezelf heb ik het gevoel dat ik minder gevoelig wordt. Misschien omdat mijn lichaam sterker wordt of aan het herstellen is? Ik hoop het!

Niet alleen vanuit de media ook vanuit de wetenschap werd glutensensitiviteit wat afgeserveerd als aanstellerij. Maar inmiddels is het een erkende aandoening waarover zelf het voedingscentrum tegenwoordig een alinea heeft opgenomen en is de opinie wat aan het kantelen.

Wat nu de oorzaak van de klachten is bij glutensensitiviteit is nog steeds niet bekend. Maar dat boeit ook niet echt meer als je merkt dat klachten verdwijnen door het weglaten van gluten. Iets waar ik overigens geen voorstander ben om dat ‘zomaar’ op eigen houtje te doen. Want je kunt niet zomaar iets weglaten uit je dieet. En ga je denken in glutenvrije vervangers, dan zit je al snel glutenvrij brood te eten vol suikers en zonder enig echte voedingswaarde. Ik zou zelf ook nooit vrijwillig broodloos door het leven zijn gegaan want ik ben een broodjunk. Althans dat was ik. Ik bakte jarenlang mijn eigen brood en kocht speltmeel per 25 kilo rechtstreeks bij de molen.

Goed nadenken dus wat je dan wel gaat eten en laten controleren door een diëtist of natuurvoedingstherapeut of je voeding wel alles bevat. Ook lijkt het mij altijd zinvol om onder begeleiding van een arts of natuurvoedingstherapeut/diëtist te onderzoeken of je of je coeliakie hebt of glutensensitief bent. Belangrijk is niet zomaar te stoppen met het eten gluten voordat je dit gaat onderzoeken, anders heeft een test naar coeliakie geen zin (*). En misschien is er wel iets heel anders aan de hand! Aandoeningen als sarcoïdose of de ziekte van Crohn gaan ook samen met veel buik- en darmklachten.

(*) Als iemand een glutenvrij dieet volgt vóór de diagnose coeliakie is gesteld, zal het darmslijmvlies zich al herstellen en wordt de diagnose voor coeliakie gemist. Je weet dan dus niet zeker of je coeliakie hebt of een ander aan gluten of graan gerelateerd probleem. (citaat voedingscentrum)

koffie met havermoutmelk mét schuimlaagje!

Brood eten doe ik niet veel meer. Ik zoek het meer in de groenten, soepen, eieren en zo. Mijn eetstijl neigt naar paleo (nog zo’n hype) maar ik eet soms wel brood dat ik zelf bak van teffmeel. Koffie verkeerd drink ik nog steeds maar nu met kokosmelk (mijn versie van Bullet Proof Koffie en dan kan ik ontbijt meteen overslaan) of met havermoutmelk (als je dat heel lang, ik bedoel echt heel achterlijk lang staafmixert, krijg je een heerlijk schuimlaagje). Ik bak ook regelmatig wat lekkers met kokosmeel en amandelmeel. Als vet gebruik ik over het algemeen dan kokosolie. Maar soms maak ik ook ghee van roomboter die je op die manier lactosevrij maakt.

Toen ik vorige week vertelde over de glutenvrije en lactosevrije bananentaart die ik had gemaakt, kreeg ik van sommigen van jullie het verzoek om het recept te plaatsen. Eigenlijk wilde ik dat nu doen maar blijkbaar moest ik eerst andere dingen vertellen over glutenvrij en lactosevrij eten. Krijgen jullie morgen het recept, beloofd! Maar bezoek anders ondertussen gewoon even mijn kookblog, want daar staan alleen maar glutenvrije/lactosevrije recepten: echt eten, puur koken.

ps: ik ben geen expert en beschrijf mijn eigen ervaringen, waar ik baat bij heb!